ΣΥΜΒΟΛΟ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΠΑΙΟΝΙΑΣ ; ΤΙ ΚΑΛΥΤΕΡΟ !

Παιωνία, η βασίλισσα των βοτάνων NIKH ΓOYΛANΔPH Πρόεδρος του Mουσείου Γουλανδρή Φυσικής Iστορίας ΑYTOΦYHΣ στη χώρα μας, η Παιωνία είναι από τα αρχαιότερα και ωραιότερα αγριολούλουδα. Κανένα άλλο φυτό δεν μπορεί να συναγωνισθεί σε λαμπρότητα τα μεγάλα -μέχρι 13 εκ. πλάτους- κατακόκκινα, μελανοπόρφυρα, ρόδινα και λευκά άνθη της. Σε θεά αναγόρευσαν οι Αθηναίοι το μαγικό αυτό φυτό - «Αθηνά Παιωνία» (Παυσανίας), ενώ ένας ανώνυμος βουκολικός ποιητής του 3ου μ.Χ. αιώνα την ύμνησε σαν «πασάων βοτανέων βασιληίδα». aιώνες αργότερα, στην Κίνα την ονόμαζαν Hoa wang, «βασιλιά όλων των λουλουδιών». Η διαδρομή της παιωνίας στην ιστορία αρχίζει από τον Oμηρο. Στην Ιλιάδα (E, 401) αναφέρεται ο μύθος του Παιώνα, μαθητή του Ασκληπιού, «ός πάντα φάρμακα οίδεν» και ο οποίος πεθαίνοντας μεταβλήθηκε σε φυτό που ονομάστηκε Παιωνία. Αυτή είναι η μυθική αφετηρία για την μετέπειτα χρησιμοποίηση του φυτού ως φαρμακευτικού σε όλο τον αρχαίο κόσμο, στη Ρώμη, στο Βυζάντιο, στην Αναγέννηση και στους νεότερους χρόνους. Ο Ιπποκράτης (460 - 377 π.X.), στο Περί φυτών ιστορίας, μεταξύ 234 θεραπευτικών φυτών αναφέρεται στην παιωνία ως αντισπασμωδικό στην επιληψία και άλλες νευρολογικές παθήσεις. Ο Θεόφραστος (370 - 288 π.Χ.) παραθέτει μια πρόληψη σχετικά με την συλλογή της παιωνίας: «νύκτωρ κελεύουσι ορύττειν, εάν γαρ ημέρας και οφθή τις υπό δρυοκολάπτου... κινδυνεύειν τοις οφθαλμοίς....». Τέτοιες δοξασίες μεταδίδονταν από τους βοτανοσυλλέκτες για να προστατεύουν τα πολύτιμα φαρμακευτικά φυτά από την εκμετάλλευση. Ο Διοσκορίδης (1ος αι. μ.Χ.) στο Περί ύλης ιατρικής παραθέτει την πληρέστερη περιγραφή του φυτού, μαζί με 18 συνώνυμα (μεταξύ άλλων: αγλαοφώτις, θεοδώρητος, Ιδαίοι δάκτυλοι κ.ά.). Μας δίδει σειρά θεραπευτικών χρήσεων, κυρίως της ρίζας της ως αφέψημα για τους πόνους των νεφρών, της κύστης, ενώ για κρίσεις υστερίας και εφιάλτες υποδεικνύει τους σπόρους λιωμένους σε μέλι ή κρασί. Από έναν νεότερο κώδικα του Διοσκορίδου (Codex patavinos) διασώθηκε η μοναδική απεικόνιση της παιωνίας του αρχαίου κόσμου. Παραδόξως, η παιωνία ήταν μέχρι πρόσφατα ελάχιστα γνωστή στην Ελλάδα. Η έρευνα και συστηματική μελέτη της χλωρίδας που άρχισε το Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας στις δεκαετίες του 1970 και 1980, με τους κορυφαίους βοτανολόγους W.T. Stern και P.H. Davis και συλλέκτρια την Eλλη Σταματιάδου, ανακάλυψε νέα είδη και υποείδη και διεύρυνε τη γεωγραφική εξάπλωση της παιωνίας στην ηπειρωτική και νησιωτική Ελλάδα. Είχα την τύχη να ζωγραφίσω εκ του φυσικού τις δώδεκα ελληνικές παιώνιες, που εμφανίσθηκαν σε μια λαμπρά έκδοση του Μουσείου με τίτλο Παιώνιες της Ελλάδος (1984). Ταυτόχρονα, μια έκθεση του Μουσείου με τίτλο «Peony, Myth, Science and art» κυκλοφόρησε σε 18 από τα μεγαλύτερα μουσεία στις ΗΠΑ, Ευρώπη, Ασία και Αφρική, και έφερε μετά από αιώνες την ελληνική βοτανική παρουσία στο διεθνές επιστημονικό προσκήνιο. Eξάλλου, το Βιοαναλυτικό Εργαστήριο του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας -Κέντρου ΓΑΙΑ-, σε συνεργασία με το Εργαστήριο Φαρμακογνωσίας και Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών, πραγματοποίησε μελέτη της χημικής σύστασης των πτητικών συστατικών και υδατικών εκχυλισμάτων από τέσσερα διαφορετικά ελληνικά είδη του γένους Paeonia. Από τα εκχυλίσματα των ριζών απομονώθηκαν και μελετήθηκαν 17 φυσικά προϊόντα. Φαρμακολογικώς τα εκχυλίσματα μελετήθηκαν στο National Institote of Neorological Disorders and Stroke των ΗΠΑ για την πραγματοποίηση in vivo τεστ έναντι της επιληψίας. Δραστικό εμφανίστηκε, κυρίως, το υδατικό εκχύλισμα του φυτού, ενώ ασθενέστερη ήταν η δράση του μεθανολικού. Από τα δύο αυτά εκχυλίσματα απομονώθηκε το προϊόν αλμπιφλορίνη, η οποία, σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, ευθύνεται για ένα μέρος της δράσης. Επίσης έχει πραγματοποιηθεί ανάλυση των πτητικών συστατικών των ριζών από 4 είδη, απ' όπου απομονώθηκε ως κυριότερο συστατικό η σαλικυλική αλδεΰδη. Παράλληλα μελετήθηκε και η αντιμικροβιακή τους δράση, η οποία εμφανίστηκε ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα.

http://www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathglobal_3_26/09/2004_1283315