AUTO - ΑΥΤΟΜΑΤΟΣ.

Η λέξη της εβδομάδας από τα 24γράμματα: Η ιστορία της λ. αυτόματος >automatic> auto… (από τις πιο διαδεδομένες παγκοσμίως). Γράφει ο Γιώργος Δαμιανός


Παρουσίαση με λίγα λόγια: H λέξη αυτόματος [< αυτός + μάω (: σκέπτομαι)] δηλώνει το «σκέπτομαι από μόνος μου», «αφ΄εαυτού». Αρχικά, προσδιόριζε οτιδήποτε κινείται δίχως την άμεση ανθρώπινη παρέμβαση, τον αυτοματισμό, το ρομπότ . Θα εκπλαγείτε, όμως, όταν θα διαβάσετε ότι ο όρος με τη σημασία του ρομπότ αναφέρεται για πρώτη φορά στην Ιλιάδα (Σ, 376): « Ο Ήφαιστος ...έφτιαχνε τρίποδες...και έβαζε κάτω από του καθενός τον πάτο μαλαματένιες ρόδες για να τρέχουν μόνοι τους (στο πρωτότυπο: “αυτόματοι”) στη συγκέντρωση των Θεών και ύστερα πάλι να γυρίζουν σπίτι»

Το 1589 ένας καθολικός ιερέας, ο Baldo Beraldino , θα διασώσει, στη Λατινική γλώσσα, την πραγματεία του Ήρωνος του Αλεξανδρέα «περί αυτοματοποιητικής». Ποιος ήταν ο Ήρων; Περίφημος μηχανικός που έζησε, ίσως, τον α΄αιωνα, στην Αλεξάνδρεια. Διηύθυνε το πρώτο συστηματικό “Πολυτεχνείο” του κόσμου (την Ανώτατη Τεχνική Ελληνική Σχολή). Στο έργο του «αυτοματοποιητική» ερευνά την υδροστατική αλλά και την πίεση των ατμών ως κινητήρια δύναμη. Αναφέρει την κατασκευή αυτομάτου μηχανήματος σε ναό που ανοιγόκλεινε τις πόρτες (πότε σας είπαν ότι ανακαλύφθηκε η ατμομηχανή; Το 1690; Από τον Παπέν ; ...για να το ξανασκεφτείτε)..

Πάντως, η χρήση της λέξης (ως μηχανικός όρος) ήταν περιορισμένη, αφού περιορισμένη ήταν και η μηχανολογία. Το 1816, ο όρος «ξεθάβεται» από τον συγγραφέα Ε.Τ.Α. Hoffmann (1776-1822) που σημειώνει επιτυχία με το “Die Automaten” (πρόκειται για μηχανική κούκλα, ρομπότ) και επανεντάσσει τον ξεχασμένο ελληνικό όρο στους Δυτ. Ευρωπαίους. 24γράμματα Είναι η εποχή των πρώτων ατμομηχανών. Η λέξη αυτόματος γίνεται της μόδας για να προσδιορίσουν τις νέες μηχανικές-«ρομποτικές» ανακαλύψεις, «τα μηχανήματα του διαβόλου». Έτσι, δημιουργήθηκαν οι νέες λέξεις παγκόσμιας εμβέλειας, όπως: γαλλ.: automatisation, αγγλ.: automatic, ιταλ.: automatico . Στην Αμερική θα φτάσει ως automatization, αλλά κάποιος διοικητής της Ford θα το περικόψει και το 1945 θα εμφανιστεί για πρώτη φορά ως automation. Ως συγκοπτόμενη λέξη διατηρήθηκε σ’ όλες τις γλώσσες με τη μορφή: auto…

Αν η σκέψη σας οδηγήθηκε στο αυτόματο κιβώτιο ταχυτήτων, καλό είναι να προσέξετε ότι δεν υπάρχει σειρ(ε)ιακό κιβώτιο, αλλά μόνο σειραϊκό (έχει, δηλαδή, στη σειρά, serial, τις ταχύτητες).

1.Η λέξη είναι τσέχικη : ρομπότ < robota (: εργασία). Σχηματίστηκε από τον τσέχο συγγραφέα Capek στο μυθιστόρημα: Rossum’s Universal Robot

2.Η λέξη «αυτόματος» αναφέρεται, επίσης: Ιλιάδα (Ε,711). Αριστοτέλης, Αθηναίων πολιτεία (8,5). Ευριπίδης, Ιφιγένεια εν Ταύροις, 1166

3.Μετάφραση: Κομνηνού - Κακριδή. Αναλογιστείτε για λίγο: τι είδους φαντασία διέθετε ο Όμηρος; Ή, μήπως, δεν είναι αποκύημα της φαντασίας του;

4.Degli automati, di Herone Alessandrino, μετ. Στα λατ. Baldo Berardino, abate di Guastalla, Venetia, 1589

5.Denis Papin (1647–1713). H ατμοσφαιρική μηχανή του Παπέν αξιοποιεί την πίεση του ατμοσφαιρικού αέρα (όχι, ακριβώς, του ατμού). Περισσότερα, καθώς και η μετάφραση του άρθρου σε 3 γλώσσες, στα 24γράμματα
chsam65@gmail.com