ΓΚΟΝΟΣ ΔΟΓΙΑΜΑΣ

 

Γεώργιος Δογιάμας

 Ο Γεώργιος (Γκόνος) Δογιάμας (1880 – 1948) ήταν σημαντικός Έλληνας Μακεδονομάχος οπλαρχηγός από την Μπαροβίτσα (Καστανερή), Παιονίας της περιφερειακής ενότητας Κιλκίς.

 

Οι αδερφοί Λάζαρος, Δημήτριος και Γεώργιος Δογιάμας

Ο Γεώργιος Δογιάμας γεννήθηκε το 1880 στην Μπαροβίτσα (Καστανερή), Παιονίας της περιφερειακής ενότητας Κιλκίς. Κατάγονταν από παλιά και επιφανή οικογένεια της Μπαροβίτσας που ασχολούνταν με τη γεωργία και κτηνοτροφία. Ήταν ο τέταρτος γιος του Χρήστου και της Αγγελικής Δογιάμα. Ο Τραϊανός, ο Λάζαρος και ο Δημήτριος ήταν οι μεγαλύτεροι αδερφοί του, ενώ η Μαρία (1886 - 1920) ήταν η μικρότερη αδερφή του. Ήταν παντρεμένος με τη Μαγδαληνή Κεχαγιά, είχε τρεις γιους, το Χρήστο, το Δημήτριο και το Βασίλειο και τρεις κόρες, τη Μαρία, την Αικατερίνη και την Ευαγγελία.

Η δράση του στο σώμα του καπετάν Λάζου.

Στις αρχές του 1905, λόγω της δράσης του σώματος των αδελφών του Τράιου και Λάζου Δογιάμα, οι Οθωμανικές αρχές συνέλαβαν το Γεώργιο (Γκόνο) και το μεγαλύτερο αδερφό του, Δημήτριο (Μήτρο), μεταφέροντάς τους στα Γιαννιτσά, απ’ όπου κατάφεραν να ξεφύγουν και να συναντήσουν στο Πάικο το σώμα των αδερφών τους Τραϊανού και Λάζαρου. Το αυτόνομο σώμα των Τράιου και Λάζου αντιμετώπιζε πλέον την εχθρότητα, αλλά και τον εκβιασμό (μέσω συλλήψεων και φόνων συγγενών και φίλων) από Οθωμανούς και Βούλγαρους. Έτσι, με προτροπή του καπετάν Τράιου, οι αδερφοί Γκόνος, Μήτρος και Λάζος κατατάχθηκαν στο πρώτο Ελληνικό σώμα της Παιονίας υπό τον αξιωματικό Μ. Μωραΐτη (καπετάν Κόδρου). Μετά την καταστροφή του σώματος αυτού στις 19 Μαΐου του 1905, από Οθωμανικό στρατό που ειδοποιήθηκε από Βουλγάρους, στην κορυφή Καντάστι του Πάικου (μεταξύ Τσερναρέκας (Κάρπης) και Μπαροβίτσας (Καστανερής)), ο Γεώργιος Δογιάμας μαζί με το Δημήτριο ακολούθησαν τον καπετάν Λάζο στο νέο σώμα που δημιουργήθηκε.

Με το σώμα του Λάζου ο Γεώργιος Δογιάμας συμμετείχε σε πολλές μάχες στις περιοχές Παιονίας και Αλμωπίας και στη συνέχεια στη λίμνη των Γιαννιτσών, απ’ όπου άρχισε μία επίμονη καταδίωξη του Αποστόλ Πέτκωφ, έως ότου τελικά διαλυθεί το σώμα του στα τέλη του 1905. Κατά το 1906, ο Γεώργιος Δογιάμας (με τον αδερφό του Δημήτριο) ακολουθεί το σώμα του Λάζου στις περιοχές Παιονίας, Αλμωπίας, Γιαννιτσών και Γευγελής, όπου συνεργάστηκαν με το σώμα του Χρήστου Δέλλιου, περιορίζοντας έτσι τους απαγχονισμούς Ελλήνων από τους Βούλγαρους κομιτατζήδες. Τη χρονιά αυτή, οι Βούλγαροι έκαψαν την οικία του στην Μπαροβίτσα (Καστανερή). Μετά την εξόντωση στα Γιαννιτσά, του Τούρκου αγά Κιοσέ Εμίν, συνεργάτη των Βουλγάρων κομιτατζήδων, το σώμα διαλύεται, καθώς ο Λάζος έσπευσε στη Σόφια όπου μεταφέρθηκε αιχμάλωτος ο Τράιος.

 

Οι αδερφοί Λάζος, Μήτρος και Γκόνος Δογιάμας με συμπολεμιστές τους

Στις αρχές του 1907 το σώμα ανασυστάθηκε με τη συμμετοχή και των αδερφών Δημήτριου και Γεωργίου Δογιάμα και συγκρούστηκε με Βούλγαρους κομιτατζήδες, όπως τον Μπόρις Σαρακίνωφ το Μάρτιο, τον Χρήστο Τάντση Κεχαγιά (της ομάδας του Αποστόλ Πέτκωφ) τον Ιούλιο και τον ίδιο τον Αποστόλ Πέτκωφ το Νοέμβριο, στη Γρίβα. Κατά το 1908 ο Γεώργιος Δογιάμας, συμμετέχοντας στο σώμα του Λάζου πήρε μέρος σε πολλές μάχες με Βουλγαρικά σώματα και τον Οθωμανικό στρατό στο Πάικο. Έλαβε μέρος στη μάχη της 15ης Μαΐου με τον Τοντόρ Γκρούεφ που επέφερε μεγάλες απώλειες στους Βούλγαρους, στην νικηφόρα μάχη της 15ης Ιουνίου με τον Ίτσιο Βασιλέφσκυ και στη μάχη της 22ης του ίδιου μήνα, όπου εξουδετερώθηκε ο Ιβάν Γκέλεφ. Τη ίδια χρονιά, οι Βούλγαροι έκαψαν για δεύτερη φορά την οικία του στη Μπαροβίτσα (Καστανερή).

Η αυτόνομη δράση του καπετάν Γκόνου Δογιάμα.

Μετά το κίνημα των Νεοτούρκων στις αρχές Ιουλίου του 1908 και την ακόλουθη διάλυση του σώματος του καπετάν Λάζου, ο Γεώργιος Δογιάμας ακολούθησε τον αδερφό του Λάζο στην Αθήνα, στο Άσυλο των Μακεδόνων. Το Φεβρουάριο του 1909 ο Γεώργιος Δογιάμας επέστρεψε στην περιοχή της Παιονίας και ανασυγκρότησε το σώμα του, δρώντας εναντίον Βουλγάρων κομιτατζήδων, που επανήλθαν από τη Βουλγαρία, αλλά και των Οθωμανικών αρχών που εξαπέλυσαν διωγμούς κατά των Ελλήνων, ως νέα κατεύθυνση της πολιτικής των Νεότουρκων. Το σώμα του καπετάν Γκόνου έδρασε στις περιοχές Πάικου, Παιονίας, Καρατζόβας (Αλμωπίας), Πέλλας και Γευγελής, κατά το έτος 1909, συνεργαζόμενο με τον υπαξιωματικό Χρ. Καραπάνο.

Στις 2 Μαΐου του 1909 έπεσε σε ενέδρα πέντε οπλισμένων Βουλγάρων κομιτατζήδων, καθώς επέστρεφε στην Μπαροβίτσα (Καστανερή) από τη Γουμένισσα. Ειδοποιήθηκε την τελευταία στιγμή από δύο μικρά παιδιά που έτυχε να βρίσκονται εκεί και πρόλαβε να καλυφτεί. Οι κομιτατζήδες έριξαν περίπου είκοσι πυροβολισμούς, αλλά έμπειρος ων, κατάφερε να σωθεί. Η Ελληνική Κοινότητα Γουμενίσσης κατήγγειλε το γεγονός στις Οθωμανικές αρχές και συνελήφθησαν 5 εξαρχικοί, οι οποίοι στάλθηκαν στα Γιαννιτσά.

Στις 5 Μαΐου του 1909 ο καπετάν Γκόνος έπεσε σε δεύτερη ενέδρα Βουλγάρων κομιτατζήδων στην περιοχή της Γουμένισσας, αλλά και πάλι, κατάφερε να διασωθεί μετά την έγκαιρη επέμβαση της πολιτοφυλακής Γουμενίσσης υπό την αρχηγία του αδερφού του καπετάν Μήτρου.

Στα μέσα του καλοκαιριού του 1910 συνεργάστηκε με τον αδερφό του Λάζο, ο οποίος μόλις είχε αφιχθεί από την Αθήνα, αναδιοργανώνοντας το ένοπλο σώμα τους υπό τις γενικές οδηγίες του Γεώργιου Γιώτα. Μετά την αποχώρηση του Λάζου Δογιάμα από τη Μακεδονία, στις 5 Μαρτίου του 1911, ανέλαβε και πάλι την αρχηγία και συνέχισε τη δράση του κατά Βουλγαρικών κυρίως, στόχων. Τη χρονιά αυτή (1911), οι Βούλγαροι έκαψαν την οικία του Γεώργιου Δογιάμα στη Μπαροβίτσα (Καστανερή) για τρίτη φορά. Το Μάιο του 1911 και μετά τη νέα επάνοδο του καπετάν Λάζου, το σώμα των αδερφών Γκόνου και Λάζου έλαβε οδηγίες από τον Χρ. Καραπάνο να δράσει στην περιοχή Πέλλας. Μετά τη δολοφονία του αδερφού του Λάζαρου Δογιάμα, στις 24 Αυγούστου του 1912, συνέχισε την ένοπλη δράση ως αρχηγός του σώματος, αναλαμβάνοντας την εξουδετέρωση ένοπλων ομάδων που δρούσαν για τα συμφέροντα της Βουλγαρίας. Στη συνέχεια έθεσε το σώμα του υπό τις οδηγίες του Ελληνικού Στρατού κατά την έναρξη του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου. Πολέμησε στη Μάχη του Σαραντάπορου, στη Μάχη των Γιαννιτσών, στη Μάχη του Κιλκίς, στη Μάχη της Δοϊράνης, στη Μάχη της Κρέσνας και σε πολλές άλλες, καθ’ όλη τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων.

Η δράση του μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας

Μετά την απελευθέρωση το 1912, ο Γεώργιος Δογιάμας συνέχισε να μάχεται με το σώμα του, κατά Βουλγαρικών ομάδων που εισέρχονταν στο Ελληνικό έδαφος. Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου βοήθησε τα συμμαχικά στρατεύματα ως οδηγός και προσέφερε σημαντικές υπηρεσίες στο Γαλλικό στρατό που στρατοπέδευε στην περιοχή. Το 1916 με τον εξάδελφό του, οπλαρχηγό Χρήστο Δογιάμα και τον κουνιάδο του Γεώργιο Κεχαγιά, εξόντωσαν δύο Βούλγαρους κομιτατζήδες που δρούσαν στην περιοχή, αλλά στη συμπλοκή σκοτώθηκαν οι δύο συγγενείς του. Το 1918, επικεφαλής νέου σώματος εξόντωσε 7 κομιτατζήδες, μεταξύ των οποίων και τους Ζίκαν και Φουστάντσε, ενώ το 1920 τον κομιτατζή Ζάικωφ και 5 οπαδούς του. Το 1922 εκδικήθηκε τη δολοφονία του αδερφού του Λάζαρου από τον κομιτατζή Γκιούπτσε, σκοτώνοντας τον τελευταίο. Από το 1924 έως το 1927 υπηρέτησε στην Χωροφυλακή ως ανθυπασπιστής στις περιοχές Αλμωπίας και Παιονίας εκδιώκοντας ληστοσυμμορίες πρώην κομιτατζήδων που είχαν παραμείνει στην περιοχή και άλλων κλεφτών.

 

Η χήρα του Γεώργιου Δογιάμα, Μαγδαληνή στην κηδεία του

Κατά τη διάρκεια της κατοχής ο Γκόνος Δογιάμας με τους γιους του Χρήστο, Δημήτριο και Βασίλειο, τους ανιψιούς του (γιούς του Δημήτριου Δογιάμα) και άλλους κατοίκους της Παιονίας ξαναπήρε τα όπλα και βγήκε στο Πάικο προκειμένου να αντιμετωπίσει αφενός τους Γερμανούς ναζιστές, αλλά κυρίως τις φασιστικές Βουλγαρικές ομάδες που με την έγκριση των Γερμανών επιχειρούσαν στην Κεντρική Μακεδονία. Με την ίδρυση της οργάνωσης ΠΑΟ, εντάχθηκαν σ’ αυτή. Σύντομα η υπόθεση της Εθνικής Αντίστασης μετατράπηκε σε εμφύλια διαμάχη καθώς, αφενός η ηγεσία της ΠΑΟ συνεργάστηκε με τους Γερμανούς, θέτοντας έτσι ως νέους στόχους, τις Βουλγαρικές ομάδες αλλά και τους κομμουνιστές του ΕΑΜ — ΕΛΑΣ, και αφετέρου το ΕΑΜ – ΕΛΑΣ αδρανούσε στις Βουλγαρικές εκκαθαριστικές επιχειρήσεις και στράφηκε μοιραία κατά της ΠΑΟ. Το καλοκαίρι του 1943, ο Γεώργιος Δογιάμας με τους γιους του Χρήστο, Δημήτριο και Βασίλειο συνελήφθη από τον ΕΛΑΣ. Οδηγήθηκαν στην Κάρπη και την επόμενη μέρα στην Αριδαία, όπου βασανίστηκαν για αρκετές ημέρες ώστε να πειστούν για τη συμμετοχή τους στον ΕΛΑΣ. Τοπική επιτροπή της Καστανερής, συλλέγοντας υπογραφές των κατοίκων ζήτησε την απελευθέρωσή τους, η οποία τελικά συμφωνήθηκε μετά την καταβολή χρηματικού ποσού. Μετά από αυτή την εξέλιξη, ο Γκόνος Δογιάμας με όλη την οικογένειά του, αποφάσισε να εγκαταλείψει την Καστανερή και να μεταβεί στο Πολύκαστρο για λόγους ασφαλείας. Κατά την μεταφορά τους στο Πολύκαστρο, δέχτηκαν επίθεση από τμήμα του ΕΛΑΣ στην Αξιούπολη, όπου έλαβε χώρα μικρή σύγκρουση. Μετά από σύντομη παραμονή στο Πολύκαστρο ο Γκόνος Δογιάμας μετέφερε τελικά την οικογένειά του στη Θεσσαλονίκη. Στη συνέχεια ο καπετάν Γκόνος με τους γιους του, συνέχισε την ένοπλη δράση με την ΠΑΟ έως τα τέλη του 1943, όταν και αποκαλύφθηκε η συνεργασία της ηγεσίας της ΠΑΟ με τους ναζιστές Γερμανούς που οδήγησε τελικά στη διάλυσή της.

 

Η προτομή του Γεώργιου Δογιάμα στη Γουμένισσα

Καθ’ όλο το 1944, ο καπετάν Γκόνος με τους γιους του εντάχθηκε στον ΕΔΕΣ, πολεμώντας στις περιοχές Παιονίας και Κιλκίς, τις Βουλγαρικές ομάδες, τους Γερμανούς, αλλά και ερχόμενος πολλές φορές σε συγκρούσεις με τμήματα του ΕΛΑΣ. Μετά την εμφύλια Μάχη του Κιλκίς, κατά την αποχώρηση των Γερμανών (Νοέμβριος του 1944), ο Γεώργιος Δογιάμας με τους τρεις γιους του κρατήθηκαν αιχμάλωτοι από τον ΕΛΑΣ στις δίδυμες καπναποθήκες στο κέντρο του Κιλκίς. Στα μέσα Νοεμβρίου ο Γκόνος με τους τρεις γιους του (μαζί με άλλους τετρακόσιους αιχμαλώτους που οι περισσότεροι ήταν από οικογένειες Μακεδονομάχων) μεταφέρθηκαν στη Γουμένισσα, όπου βασανίστηκαν και πολλοί εκτελέστηκαν. Μετά από παρέμβαση του Γενικού Διοικητή Βορείου Ελλάδος, Γεώργιου Μόδη και του Στρατιωτικού Διοικητή Βορείου Ελλάδος, Χρήστου Αβραμίδη, μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο Παύλου Μελά, στη Θεσσαλονίκη. Τον Ιανουάριο του 1945, ο Γεώργιος Δογιάμας με το γιο του Βασίλειο (1923 – 1945) οδηγήθηκαν από τον ΕΛΑΣ σε φυλακές στη Βέροια. Ο Γεώργιος Δογιάμας, λόγω των κακουχιών και των βασανισμών εισάχθηκε στο αναρρωτήριο. Εκεί στις 2 Φεβρουαρίου του 1945, ο συγχωριανός του Γκόνου και μέλος του ΕΛΑΣ, Γεώργιος Τάρτης δολοφόνησε το γιο του Γκόνου, Βασίλειο. Για τη δολοφονία αυτή ο ΕΛΑΣ παρέδωσε τον Γ. Τάρτη στην εθνοφρουρά και στη συνέχεια καταδικάστηκε και εκτελέστηκε.

Στις 29 Ιουνίου 1947, ο Γεώργιος Δογιάμας μετά από πρόσκληση του ΓΕΣ εντάχθηκε στον Εθνικό Στρατό με το βαθμό του ανθυπολοχαγού. Μετακόμισε με την οικογένειά του εκ νέου στη Γουμένισσα αλλά το 1948 η οικία του κάηκε για τέταρτη συνολικά φορά, από εμπρησμό του Δημοκρατικού Στρατού. Στις 9 Μαΐου του 1948 συμμετείχε στην εφοδιοπομπή του Εθνικού Στρατού στην Κάρπη, όταν δέχτηκαν πυρά από το Δημοκρατικό Στρατό. Στην επίθεση αυτή έπεσε νεκρός κοντά στο ναό του Αγίου Αθανασίου στην Κάρπη. Στις 10 Μαΐου του 1948 έγινε η κηδεία του στη Γουμένισσα με τιμές αξιωματικού παρουσία πολλών προσωπικοτήτων και μέσων ενημέρωσης. Μετά το θάνατό του προήχθη τιμητικά στο βαθμό του υπολοχαγού. Για τη δράση του κατά τον Μακεδονικό Αγώνα, παρασημοφορήθηκε από το βασιλιά Αλέξανδρο και την κυβέρνηση Βενιζέλου. Το Υπουργείο Αμύνης για να τον τιμήσει, ονόμασε το στρατόπεδο της Γουμένισσας, Στρατόπεδο καπετάν Γκόνου. Στη Γουμένισσα υπάρχει οδός που φέρει το όνομά του (Μακεδονομάχου Γκόνου), καθώς και προτομή του στον αύλειο χώρο του ναού του Αγίου Γεωργίου της Γουμένισσας.