Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΟΧΥΡΩΝ - 6 ΑΠΡΙΛΙΟΥ.

Πυρ κατά ριπάς..............από τα ορύγματα της Ποποτλίβιτσας.

Χρήστος Σαμαράς, Δάσκαλος.

«Tι θα πει λεύτερος;  Αυτός που δεν φοβάται το θάνατο.»         Νίκος Καζαντζάκης.

Όταν απολυόμουν το 1987 από το φυλάκιο Παπαδοπούλα (Ποποτλίβιτσα), ύστερα από οκτάμηνη παρουσία της υπερδιετούς στρατιωτικής μου «καριέρας», υποσχέθηκα στον εαυτό μου πως σύντομα θα επιστρέψω. Δεν έγινε ακόμη και λίγο αργότερα έκλεισε κι αυτή η εσχατιά φύλαξης ελληνικών συνόρων και έμεινε μόνο το οχυρό Ιστίμπεη λίγα χιλιόμετρα μακρύτερα. Θυμάμαι την τεράστια έκπληξή μας όταν κατεβήκαμε για πρώτη φορά στα τσιμεντένια υπόγεια καταφύγια. Την άρτια (ακόμη και για σημερινά δεδομένα) κατασκευή τους και το απίστευτο υπόγειο μέγεθός τους. Αιωρούνται ακόμη (στο χώρο και στη μνήμη μου) η μυρωδιά του πολέμου, ο ηρωισμός των απλών στρατιωτών, η αποθέωση της ενδοξότητας, οι χρυσές μέρες του Απριλίου, η υπεράσπιση των πατρώων εδαφών. Το σημερινό αφιέρωμα είναι ένας τρόπος να εκφράσω και εγώ τον θαυμασμό μου για τους ανεπανάληπτους μαχητές των Οχυρών, να αποτίσω φόρο τιμής στους νεκρούς και να θυμίσω έναν ακόμη ελληνικό άθλο, που δεν έχει λάβει τη δημοσιότητα που του αρμόζει.

Αυτόν τον λαό δεν δικαιούνται να τον εμπαίζουν οι Μπαλτάκοι, οι οποίοι κατά καιρούς αναδύονται ως φελλοί στην κοινωνία που τόσα έχει προσφέρει και βρίσκεται και σήμερα σε εμπόλεμη κατάσταση (όχι ίδια για όλους), με τους ίδιους σχεδόν εχθρούς, αλλά με διαφορετικά όπλα.

Η 73η επέτειος από την ένδοξη Μάχη των Οχυρών γιορτάζεται στις 6 Απριλίου στα θρυλικά οχυρά του Ρούπελ και του Ιστίμπεη, στις Σέρρες.

Ξεδιπλώνοντας το κουβάρι της ιστορίας, οι μνήμες γυρίζουν πίσω, 73χρονια πριν, όταν οι Έλληνες στρατιώτες, υπερασπιστές των οχυρών, γραφούν με κιμωλία στο τοίχο "Στις Θερμοπύλες σκοτώθηκαν οι 300, εδώ θα πεθάνουν οι 80".

Τόσοι ήταν περίπου, μέσα στο οχυρό, με τους περισσότερους εξ αυτών, να είναι τραυματισμένοι και αποκαμωμένοι από το τελευταίο πεντάμηνο που έζησαν στο αλβανικό μέτωπο εναντίον των Ιταλών.

Ο πολυάριθμος γερμανικός αντίπαλος με τον υπερσύγχρονο πολεμικό εξοπλισμό, δεν τους φόβισε, τους ώθησε ως αγρίμια να υπερασπίσουν την πατρίδα τους με άπλετη αυτοθυσία και αξιοπρέπεια μέχρι την τελευταία στιγμή.

«Τα οχυρά καταλαμβάνονται, δεν παραδίδονται» ήταν το «ΜΟΛΩΝ ΛΑΒΕ» του διοικητή του οχυρού Ρούπελ, Άνχη Γεώργιου Δουράτσου στην απαίτηση των Γερμανών για παράδοση του οχυρού Ρούπελ

«Εμείς, ήμασταν έξω από το οχυρό, σε ένα χαράκωμα δίπλα στη γραμμή των συνόρων. Μας είχαν κοινωνήσει μία εβδομάδα νωρίτερα και το ξέραμε και οι ίδιοι ότι θα χανόμασταν πρώτοι. Όλο το βράδυ ακούγαμε τους Γερμανούς να φτυαρίζουν το χιόνι...

Γύρω στις 5:30 το πρωί, ακούστηκαν τρεις κανονιές από τη Βουλγαρία. Η μία οβίδα θυμάμαι έπεσε στα μαγειρεία του λόχου... Με την τρίτη κανονιά πετάχτηκαν οι Γερμανοί από την απέναντι πλαγιά και όρμησαν καταπάνω μας. Πυροβολισμοί, καπνοί, χειροβομβίδες. Αντάρα κακιά...».

6 Απριλίου 1941 οι Γερμανοί επιτίθονται απρόκλητα στην Ελλάδα.

Ήταν η 6 Απριλίου του 1941 και τα γερμανικά στρατεύματα εισβάλουν στην Ελλάδα από το Μπέλες. Η Μάχη των Οχυρών με τους υπερασπιστές τους μόλις είχε ξεκινήσει...

Μνημόσυνο σήμερα οι αναμνήσεις ενός Έλληνα αξιωματικού που πολέμησε στο οχυρό Ιστίμπεη, του Γιώργου Αποστολόπουλου, που έσωσε ο γιος του αφήνοντάς τες παρακαταθήκη για τις επερχόμενες γενιές: «Περί το λυκαυγές της Κυριακής της 6ης Απριλίου, ώρα πέντε περίπου ακούγεται παντού μέσα στο οχυρό το σύνθημα του συναγερμού «Στα όπλα, Στα όπλα». Οι Γερμανοί επιτίθενται. Ανέρχομαι με την ομάδα Διοικήσεως στο παρατηρητήριόν μου. Ο τηλεφωνητής μεταφέρει τον πίνακα εκεί. Ακούω πανδαιμόνιον όπλων, βαλλόντων πολυβόλων, πυροβόλων και αεροπλάνα να σειρινίζουν και να ρίπτουν επί του οχυρού βόμβας τεραστίας ημίσεως τόνου και ίσως μεγαλυτέρας. Διατάσσω συναγερμόν, αλλά ουδέν πυροβόλον ή όλμος θα βάλει άνευ διαταγής. Οι Γερμανοί έκαμον προπαρασκευήν πυροβολικού και αεροπορίας. Έβλεπα βροχήν τροχειοδεικτικών βλημάτων ευθυτενούς τροχιάς που εσκόπευαν κατά των φαντωμάτων των πολυβολείων. Σύννεφα χωμάτων και καπνού σηκώνονται μπροστά μας στα φατνώματα και μας τυφλώνουν. Δεν βλέπουμε ούτε ένα μέτρον μπροστά μας. Τα κουδούνια των τηλεφώνων ηχούν συνεχώς και δαιμονιωδώς. Αναφορές για την κατάστασιν, απώλειαι, αιτήσεις αντικαταστάσεως.

Κατά τη διάρκεια της πρώτης μισής ώρας 15 τραυματίαι οι καλύτεροι του λόχου και 4 νεκροί του παρακειμένου πολυβολείου προς το παρατηρητήριόν μου. Είχε εισέλθει διά της θυρίδος βλήμα πυροβόλου ευθυτενούς τροχιάς, διερράγη εντός αυτού και επολτοποίησε σχεδόν πάντας. Μετέβην εκεί. Όλος ο χώρος του πολυβολείου ήτο γεμάτος σάρκες, αίματα, κρανία. Φοβερόν το θέαμα. Το αίμα των αθανάτων αυτών ηρώων έρευσε από την κλίμακα πολλών σκαλιών εις το καταφύγιον. Έπρεπε να έχη μεγάλην ψυχικήν αντοχήν διά να αντέξη κανείς εις το μακάβριον εκείνο θέαμα.

Τα δόντια του «Δράκοντα»

...Ύστερα από 30 λεπτά εσηκώθη το νέφος καπνού, δεν εφαίνετο τίποτε άλλο στο εξωτερικό συρματόπλεγμα από τα πτώματα των πολυάριθμων νεκρών. Ήτο φανερόν ότι η πρώτη επίθεσις των αηττήτων μέχρι τότε Γερμανών είχε αποτύχει με τεραστίας απωλείας εις νεκρούς και τραυματίες. Υπήρχον και τινές ημέτεροι τραυματίαι. Η χαρά του λόχου ήταν απερίγραπτη και ζητωκραυγές ηκούοντο σε όλο το οχυρό. Ανέφερα το γεγονός στον διοικητή του οχυρού όστις με παλλομένη από συγκίνηση φωνή συνεχάρη το Λόχον και με πληροφόρησε πως ο γενναίος Έφεδρος Ανθυπολοχαγός του Πυροβολικού Παπαρρίζος Δημ. με το μοναδικό μας αντιεροπορικόν πυροβόλο των 37 χιλ. κατέρριψε επί του οχυρού ένα αεροσκάφος καθέτου εφορμήσεως Στούκας.

Μετά δίωρον περίπου επιτίθενται με 80 αεροπλάνα Στούκας κατά του οχυρού και το βομβαρδίζουν αλύπητα. Μία βόμβα καταστρέφει το αντιαεροπορικό μας πυροβόλο των 37 χιλ. Ανενόχλητοι τώρα κατεβαίνουν κατά δεκάδες οι αλεξιπτωτισταί-δυναμιτισταί και αρχίζουν το φοβερό τους έργο. Άλλοι κρατούν πολυβόλα, άλλοι χειροβομβίδες ειδικές, άλλοι δυναμίτας.

Αποφασίζω να εξέλθω του οχυρού επικεφαλής τμήματος δυνάμεως Διμοιρίας περίπου 15-20 ανδρών και να επιτεθώ κατά των αλεξιπτωτιστών που είχαν κατακλύσει το οχυρόν. Κάμνω επιλογήν των πλέον γενναίων στρατιωτών, τους οπλίζω με αυτόματα και άφθονα πυρομαχικά και χειροβομβίδας και εξήλθον. Οι αλεξιπτωτισταί αμέσως μας αντελήφθησαν και ήρχισαν να μας βάλλουν καταιγιστικώς εξ όλων των πλευρών. Αρχίσαμε τον αγώνα στήθος προς στήθος.

... Ήλθε η άλλη ημέρα. Στις 6 το ΚΕΛ-ΚΑΓΙΑ παραδίδεται. Η κατάστασις του οχυρού χειροτερεύει περί τη μεσημβρίαν. Ο διοικητής του οχυρού εκτιμήσας την κατάσταση εξήγαγε το συμπέρασμα ότι η τύχη του οχυρού είχε κριθή από της προηγουμένης. Αποφασίζει να συγκαλέση συμφώνως προς τον κανονισμόν των φρουρίων συμβούλιον των αξιωματικών διά την λήψιν αποφάσεων. Με φωνή παλλόμενη από συγκίνηση μας εκθέτει την κατάστασιν του οχυρού και ζητεί ονομαστικά τη γνώμη ενός εκάστου αξιωματικού. Κανείς δεν θέλει να προτείνη συνθηκολόγισιν. Καθ’ όν χρόνο διαρκούσε η σύσκεψις οι Γερμανοί διοχέτευσαν αέρια εντός του οχυρού. Φθάνουν τα πρώτα θύματα. Ο ιατρός γνωματεύει «θάνατος από αέρια»!

Το οχυρόν εκυκλώθη πανταχόθεν και επάνω σ’ αυτό ευρίσκονται ισχυρότατες δυνάμεις. Ο ασύρματος σε λίγο εκπέμπει: «Οχυρόν Ιστίμπεη εις εξαιρετικώς κρίσιμον κατάστασιν. Άμυνα οχυρού κατόπιν αγώνος εντός στοών και καταστροφή 9/10 του οπλισμού αδύνατος».

Καταστρέφουμε κάθε όπλο που είχε απομείνει και σε λίγο την 17ην ώραν της 7ης Απριλίου 1941, λευκή σημαία υψώνεται στην κορυφή του Ιστίμπεη διά να δώση το θλιβερό σήμα της συνθηκολογήσεως.

Οι Γερμανοί πολεμισταί, εκτιμώντες την ηρωική άμυνα του οχυρού αποδέχονται τους όρους, μας συγχαίρουν διά την άμυνα, την οποίαν ομολογούν ότι ποτέ δεν εφαντάζοντο και εις ένδειξη τιμής παρατάσσουν ένα μικρόν τμήμα προ της εισόδου και παρουσιάζουν όπλα κατά την έξοδό μας

Αξιωματικοί και Στρατιώται λυπημένοι αλλά υπερήφανοι διότι επράξαμεν το καθήκον μας οδηγήθημεν αιχμάλωτοι εις Βουλγαρίαν”.

Είσοδος οχυρού μετά τις μάχες.

... Οι περιπέτειες του Έλληνα αξιωματικού συνεχίζονται στη Βουλγαρία και τελειώνουν όταν στις 20 Μαΐου φθάνει στην Αθήνα με δανεικό κουστούμι και κρατώντας τη στολή του διπλωμένη σφικτά κάτω από τη μασχάλη αιματοβαμμένο ενθύμιο δόξας και τιμής...

Το οχυρό Παπαδοπούλα υπέκυψε στις 19.00 ώρα της 8 Απριλίου μετά από ένα σκληρό τριήμερο αγώνα και παραδόθηκαν οι 3 αξιωματικοί και οι 120 άνδρες της φρουράς. Οι απώλειες ήταν 8 νεκροί. Μια από τις πιο συγκινητικές στιγμές της αντίστασης των οχυρών είναι αυτή του οχυρού Παλιουριώνες της Κερκίνης (Μπέλες), το οποίο παρέμεινε απόρθητο. Ωστόσο, στις 17.30 της 9ης Απριλίου Γερμανοί κήρυκες πληροφορούσαν τη φρουρά για τη συνθηκολόγηση που είχε προηγηθεί. Ύστερα από την επιβεβαίωση του γεγονότος αυτού αποφασίστηκε να γίνει η εκκένωση κατά τη διάρκεια της νύκτας. Εντωμεταξύ έλαβε τη διαταγή παράδοσης, η οποία έγινε στις 09.00 της 10 Απριλίου.

Κατά την παράδοση ο Γερμανός Συνταγματάρχης παρέταξε έξω από το οχυρό γερμανικό τάγμα για απόδοση τιμών. Ο Διοικητής του οχυρού Ταγματάρχης Πεζικού Αλέξανδρος Χατζηγεωργίου και η φρουρά βγήκαν από το οχυρό, πέρασαν ένοπλοι μπροστά από το γερμανικό τάγμα και «κλαμένοι» έφυγαν. Η γερμανική σημαία υψώθηκε στο οχυρό ΜΟΝΟ μετά την αποχώρηση των ηρωικών υπερασπιστών του, που τελικά οι απώλειές του ήταν 3 νεκροί. Οι απώλειες των άλλων οχυρών της Κερκίνης ήταν της Σπανής Πέτρας 18 και του Στηρίγματος 22 νεκροί. Ανάλογες τιμητικές εκδηλώσεις έγιναν και προς τους Διοικητές των οχυρών Οχυρό (Ιστίμπεη), Σπανή Πέτρα (Κελκαγιά) κ.ά.

 Χαρακτηριστικά είναι τα γεγονότα των ημερών, όπως περιγράφονται από το πρώτο γερμανικό πολεμικό ανακοινωθέν ην πρώτη ημέρα της βάρβαρης επίθεσης τους, στις 6 Απριλίου 1941: «Τα επιτεθέντα στρατεύματα μας προσέκρουσαν εις πείσμονα αντίσταση. Η ικανότητα του εχθρού (Ελλήνων) για άμυνα παραμένει αμείωτος».

9 Απριλίου 1941: Ο ελληνικός στρατός δυστυχώς χάρη στην υπογραφή του στρατηγού Γεώργιου Τσολάκογλου, διοικητή του Γ’ Σώματος Στρατού, υπογράφει χωρίς την έκκριση των ανωτέρων του, αλλά και της τότε πολιτειακής και πολιτικής ηγεσίας της χώρας την συνθηκολόγηση στους Γερμανούς, μετά και το σπάσιμο της γραμμής άμυνας από την Γιουγκοσλαβία με την είσοδο τους στην Θεσσαλονίκη και την υποχώρηση του ελληνικού στρατού από το μέτωπο της Βορείου Ηπείρου.

Ώρα 17:15. Οι Γερμανοί επιστρέφουν στις θέσεις τους. Γερμανικό αυτοκίνητο, με υψωμένη την λευκή σημαία, πλησιάζει τις ελληνικές θέσεις στο κεντρικό δρόμο Κούλας-Σιδηροκάστρου. Τρεις Έλληνες στρατιώτες, με επικεφαλής τον ανθυπολοχαγό Ιωάννη Δαμιανό, πήγαν προς συνάντησή τους. Ο επικεφαλής Γερμανός αξιωματικός χαιρετά τους Έλληνες σε στάση προσοχής και ζητά την παράδοση του οχυρού διότι οι Γερμανοί ήδη έχουν εισέλθει στην Θεσσαλονίκη και υπεγράφη ανακωχή. Ο διοικητής του οχυρού, ταγματάρχης Γεώργιος Δουράτσος, απήντησε: «Τα οχυρά δεν παραδίδονται, καταλαμβάνονται». Ο Γερμανός αξιωματικός διαβεβαιώνει στην στρατιωτική του τιμή πως δεν πρόκειται για τέχνασμα και ορίζει την επομένη 10η Απριλίου 1941 και ώρα 18.00 νέα συνάντηση.

Το γερμανικό πυροβολικό βάλλει κατά των οχυρών.

Στις 10 Απριλίου το οχυρό εγκαταλείφθηκε. Εξερχόμενοι οι Έλληνες μαχητές απολαμβάνουν τιμές από γερμανικό άγημα, το οποίο καλείται να επιθεωρήσει ο Έλλην ταγματάρχης! Η ελληνική σημαία δεν υποστέλλεται, παρά μόνο μετά την αποχώρηση και του τελευταίου Έλληνα στρατιώτη. Τα ξίφη των αξιωματικών και τα όπλα δεν αφαιρέθηκαν. Ο Γερμανός ταγματάρχης Max Wuensche, μετέπειτα αξιωματικός των SS και υπασπιστής του Αδόλφου Χίτλερ, απευθυνόμενος στον Έλληνα Ταγματάρχη, είπε: «Σας διαβιβάζω τα συγχαρητήρια και τον θαυμασμό των ανωτέρων μου. Οι Γερμανοί αισθανόμεθα υπερήφανοι που είχαμε αντίπαλο έναν τόσο ηρωικό στρατό».

Ο νεαρός και σκληροτράχηλος Γερμανός ταγματάρχης θα γράψει στο προσωπικό του ημερολόγιο: «Εδώ πάνω, ακριβώς κάτω από την κορυφή στο κεντρικό σημείο του Ρούπελ, μένουμε άφωνοι! Μπροστά η κορυφή, αδύνατον να προχωρήσουμε. Όποιος τολμήσει να ξεμυτίσει γαζώνεται. Ποιος μπορούσε να φανταστεί ότι τα λίγα και με δυσκολία φτιαγμένα αυτά οχυρά, θα ήταν τόσο δυνατά και μοντέρνα! Ποιος μπορούσε να πιστέψει ότι οι Έλληνες θα μας αντιστέκονταν τόσο σκληρά, με τόσο πείσμα και ηρωισμό!». Οι Γερμανοί δεν κράτησαν αιχμαλώτους εις ένδειξη τιμής και σεβασμού.

Σε ένα οχυρωματικό συγκρότημα προκάλυψης, ένας Γερμανός ταγματάρχης ζητά να συναντήσει τον διοικητή του. Παρουσιάζεται αγέρωχος ο λοχίας Δημήτριος Ίντζος. Ο Γερμανός δεν μπορεί να πιστέψει πως το οχυρό διοικείται από έναν έφεδρο λοχία! Του λέει: «Λοχία τούτο το μακελειό είναι δικό σου έργο. Μου σκότωσες τους καλύτερους άνδρες μου. Σε συγχαίρω!» Του δίνει το χέρι και κατόπιν διατάζει την εκτέλεσή του. Πάνω από 200 επίλεκτοι Γερμανοί Καταδρομείς κείτονταν νεκροί.

Σε ένα άλλο παρόμοιο περιστατικό, στην παράδοση του οχυρού Καρατάς ο Γερμανός αξιωματικός ζητά να δει κι αυτός τον Έλληνα διοικητή. Παρουσιάζεται ένας νεαρός ανθυπολοχαγός. Σαστισμένος ο Γερμανός ταγματάρχης του προτάσσει το χέρι του και του λέει: «Ανθυπολοχαγέ, σε συγχαίρω! Μου θανάτωσες 400 άνδρες!»

Ο ίδιος ο καγκελάριος της Γερμανίας Αδόλφος Χίτλερ, τον Μάιο του 1941, ενώπιον του Ράιχσταγκ, ομολόγησε: «Η ιστορική δικαιοσύνη με υποχρεώνει να διατυπώσω πως, από όλους τους αντιπάλους μας, τους οποίους αντιμετωπίσαμε, ο Έλλην Στρατιώτης επολέμησεν με ύψιστον ηρωισμόν και αυτοθυσίαν και συνθηκολόγησε μόνον όταν η περαιτέρω αντίστασή του ήτο αδύνατος και κατά συνέπειαν μάταια».

(Από τον απολογισμό του ΧΙΤΛΕΡ για τις εκστρατείες του Γερμανικού Στρατού, στις 4 Μαϊου 1941, στο Ράϊχσταγ).

« Η Ελλάδα κράτησε τους Γερμανούς στην ηπειρωτική χώρα και στην Κρήτη για  έξι εβδομάδες, ανέτρεψε τη χρονολογική σειρά  όλων των σχεδίων των Γερμανών και ανέτρεψε την πορεία του πολέμου και νικήσαμε».(Sir Robert Antony Eden, Υπουργός Εξωτερικών της Μ. Βρετανίας  στο Βρ. Κοινοβούλιο 24/ 9 1942.)

« Αν δεν ήταν η ανδρεία των Ελλήνων και το θάρρος των, η έκβαση  του Β΄ ΠΠ θα ήταν ακαθόριστη». (Winston Churchill, 24/Απριλίου 1941 στο Βρετ. Κοινοβούλιο).

« Αν οι Ρώσοι κατόρθωσαν να προβάλουν αντίσταση στην είσοδο της Μόσχας για να σταματήσουν και να αποτρέψουν τον γερμανικό χείμαρρο, το οφείλουν στους Έλληνες, οι οποίοι καθυστέρησαν τις γερμανικές μεραρχίες την ώρα που θα μπορούσαν να μας κάνουν να γονατίσουμε». (Georgy Zhoukou, Σοβιετικός Στρατηγός , από τα απομνημονεύματα του).

Αλέξανδρος Κορυζής, ο πρωθυπουργός του δεύτερου ΟΧΙ.

Στις 6 Απριλίου του 1941, ο Κορυζής, πιστός στην παρακαταθήκη του προκατόχου του, απέρριψε το αίτημα των Γερμανών για απομάκρυνση των βρετανικών δυνάμεων από την Ελλάδα απορρίπτοντας το τελεσίγραφο που του επέδωσε ο Γερμανός πρεσβευτής Έρμπαχ-Σένμπεροχ, μισή ώρα μετά την έναρξη της γερμανικής εισβολής κατά σαφή παράβαση της σχετικής Σύμβασης της Χάγης, όπου υπ' αυτές τις συνθήκες ο πόλεμος χαρακτηρίζεται "αιφνίδιος".